ŁEMPICCY

W Krakowie trwa od 9 września 2022 r. wystawa dzieł Tamary Łempickiej pochodzących z kolekcji prywatnych i muzeów (trzydzieści parę obrazów). Niewątpliwie najciekawszym momentem jej twórczości jest  paryski okres art deco, jej niepowtarzalna estetyka, dekoracyjność, wystylizowane, nieco manieryczne postacie, ściśnięty kadr, zmysłowość, witalność, lekka kubizacja, uproszczone bryły, czyste i żywe barwy, wszystko to  nadal robi wrażenie. Szkoda, że na wystawie tych wielkich dzieł jest tylko kilka.

Pokazano za to sporo materiałów i fotografii z jej życia. Stylem bycia i talentem do autopromocji Tamara przypomina inną malarkę o słowiańskich korzeniach Leonor Fini (1907-1996) związaną z polskim arystokratą i intelektualistą Konstantym Jeleńskim. Ale nie o tym.

Mężem Tamary był Tadeusz Łempicki (1889-1950) prawnik i bon vivant okresu międzywojennego. Tadeusz był synem Juliana Artura Emiliana Łempickiego (1859-1921) i Marii z domu Norwid (1863-1928), bratanicy poety Cypriana Kamila Norwida. Jego rodzina, pochodząca z Warszawy, mieszkała w Sankt Petersburgu w “rezerwowym pałacu” wielkiego księcia Włodzimierza Aleksandrowicza.

Portret Tadeusza Łempickiego (niedokończony), 1928. Autor: Tamara Łempicka.

Tamara i i Tadeusz pobrali się w 1916 r. w Sankt Petersburgu. W czasie rewolucji, po rożnych perypetiach wyjechali przez Danię do Paryża. Z tego związku urodziła się córka Maria Krystyna, nazywana Kizette. Na wystawie znajdują się jej dwa świetne portrety namalowane przez matkę. Łempiccy rozwiedli się w 1927 r. Tamara ponownie wyszła za mąż za barona Raoula Kuffnera ale zachowała nazwisko Łempicka. Czasem na obrazach posługiwała się inicjałami TJL (Tamara Junosza Lempicka). Używała tu herbu Junosza należącego do jej męża.

Zastanawiającym jest, czy ród Tadeusza Łempickiego  miał coś wspólnego z Łempickimi z nieodległego od Wiązownicy majątku w Iwaniskach? Tutaj we dworze Planta mieszkał z dość liczną rodziną kasztelan, poseł na sejm, senator Królestwa Polskiego Ludwik Anastazy Łempicki (1791-1871) herbu Junosza.

Dwór Planta powstał w drugiej połowie XVIII wieku i należał do Sołtyków. W ręce Łempickich trafił po ożenku Ludwika Anastazego z Konstancją z Sołtyków (1794-1836). Przenieśli się tutaj z Warszawy po upadku powstania listopadowego. Dwór słynął ze zgromadzonych tam dzieł sztuki oraz olbrzymiej biblioteki z pierwodrukami dzieł Mickiewicza.

Dwór Planta, ok. 1937 r. Ze zbiorów F. Morawskiego.

Z Plantą związany jest poemat Dożynki napisany przez Franciszka Ksawerego Bartkowskiego (1832-1911)/*, przez jakiś czas zarządcę folwarku w Smerdynie należącego do majątku Ledóchowskich. Poemat powstał ok. 1882 r. i opisuje wydarzenia z dnia imienin gospodarza Planty kasztelana Ludwika Łempickiego oraz zabawę dożynkową w dobrach iwaniskich, które odbyły się w 1842 r.

Konstancja zmarła w wieku 42 lat i została pochowana na cmentarzu w Iwaniskach. Ludwik ożenił się ponownie z Zofią Dunin-Wąsowiczówną (1810-1882). W sumie z obu małżeństw Ludwik Łempicki miał siedemnaścioro dzieci.

Niezbyt skomplikowana fabuła, napisana trzynastozgłoskowcem na wzór Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, pokazuje przyjazd gości, charakterystyki rożnych autentycznych postaci ziemi sandomierskiej, zarówno zaproszonych jak i dworzan, uroczysty obiad, spacery po zamku (Krzyżtopór), zabawy dożynkowe, ucztę i loterię fantową. W to wszystko zostały wplecione liczne epickie opisy domostw, ogrodu, miejscowych obrzędów, strojów ludowych, a także zasłyszane historie i legendy.

Przewija się na stronach poematu cała plejada ówczesnych znakomitości ziemi sandomierskiej: Józef Wojciech Gołuchowski (1797–1858) – filozof, prekursor romantyzmu w Polsce (mesjanizm), profesor uniwersytetu wileńskiego, ziemianin w Garbaczu (parafia Momina), Hipolit hrabia Lubieniecki (1808–1864) – ziemian, dziedzic Bogorii, oficer w powstaniu listopadowym, Stanisław Krzesimowski (1787–1865) – polski generał powstania styczniowego, organizator województwa sandomierskiego, Tomasz W. Łubieński (1821–1901) – hrabia, dziedzic Ostrowca, Paweł Popiel (1807–1892) – prawnik, dziedzic Kurozwęk i jego brat Ludwik Popiel (1812–?) – ziemianin, dziedzic Chocimowa, hrabia Adam Potocki (1822–1872) – polski polityk galicyjski, jeden z twórców krakowskiego stronnictwa konserwatywnego, dziedzic Staszowa, literat i oficer książę Sergiej Golicyn (1803–1868) i wielu innych.

Ludwik Anastazy Łempicki, ok. 1836 r.. Autor: J. F. Piwarski (Polona).

Przed wojną ostatnimi właścicielami Planty byli potomkowie Łempickich – Stanisław i Olga Morawscy. Dwór podczas działań wojennych na przyczółku sandomierskim został mocno uszkodzony. Nowe władze nakazały jego rozbiórkę, cegłę wykorzystano do budowy szkoły. W Plancie pozostały jedynie resztki założenia parkowego, sędziwe lipy, jesiony i graby rosnące wzdłuż drogi prowadzącej niegdyś do dworu.

Poszukiwania w MyHeritage, Geni, a także w Elicie sandomierskiej Minakowskiego nie dają jednoznacznej odpowiedzi na zadane wcześniej pytanie.

Rówieśnikiem dla kasztelana ze strony Tadeusza był jego pradziadek Franciszek Józef Antoni Łempicki (1784-1846) pochowany Mominach w powiecie opatowskim w sąsiedztwie majątku Garbacz należącego do filozofa Józefa Gołuchowskiego, notabene również pochowanego w Mominach. I to jest jedyny ślad na związki tych dwóch rodów Łempickich w dokumentach genealogicznych.

Pokrewieństwo na pewno istniało, przyznawał się do niego prawnuk kasztelana Aleksander Adam Łempicki (1922-2007), profesor  fizyki na uniwersytecie w Bostonie w trakcie rozmowy z Laurą Claridge, autorką książki Tamara Łempicka. Między art deco a dekadencją (Wyd. REDIS, 2009). Aleksander poznał Tamarę i Tadeusza Łempickich, kiedy miał 7 lat na jakimś ślubie rodzinnym. Tak o nich wspomina:

Mieli urok, który nawet na dziecku robił wrażenie, a niemożliwe było wręcz nie zauważyć, jak przystojny był, wysoki Tadeusz. Kiedy Tamara i Tadeusz przybyli na ślub, w katolickim kościele, ich elegancka pewność siebie ostrzej wryła się w pamięć małego chłopca niż postaci młodej pary.

---

/* – Franciszek K. Bartkowski, Dożynki. Wyd. M.Art, Warszawa 1927.