ELENA KAZAKOWA I BARONOWIE ISTROW
Jakiś czas po śmierci hrabiny Praskowii Iwanownej, w życiu hrabiego Nikołaja Pietrowicza pojawiła się inna kobieta – była nią Elena Siemionowna Kazakowa (1780-1829). Była jedną z nielicznych artystek teatru, które Szeremietiew zabrał ze sobą do Petersburga. Nikołaj Pietrowicz zwrócił uwagę na ładną i inteligentną tancerkę; wkrótce została jego konkubiną. W oczach dworu uchodziła za nianię maleńkiego hrabiego Dymitra Nikołajewicza, co chyba tylko po części było prawdą, gdyż podobną rolę pełniła także Tatiana Szłykowa.
Elena urodziła mu trzech nieślubnych synów. Najstarszy chłopiec, Nikołaj, urodzony 13 lipca 1805 r., zmarł 30 października 1811 r. Siergiej urodzony 30 listopada 1806 r. dożył sędziwego wieku. Najmłodszy Aleksander urodził się 1 marca 1809 r. już po śmierci hrabiego Nikołaja P. Szeremietiewa.
O tym, że po jednym dachem z synem hrabiego wychowują się bracia przyrodni wielu wiedziało. Na chrzcie niemowląt „nieślubnego urodzenia” ojcem chrzestnym wszystkich dzieci został – na prośbę ojca – młody hrabia Dymitr Nikołajewicz.
Rodzina pańszczyźniana Eleny, i pewnie ona sama, miała nadzieję, że hrabia ożeni się z nią, a historia jak z Kowaliewą powtórzy się. Niestety, tak się nie stało. Wśród dokumentów archiwum rodzinnego Szeremietiewów znajduje się poufny list hrabiego z 1807 r., adresowany do zarządcy Aleksieja Agapowa z zaleceniem, aby rodzinę Eleny Kazakow traktować na równi z innymi poddanymi, a wszelką niesubordynację „karać rózgą”.
Hrabia Nikołaj Pietrowicz zapisał swojej kochance w testamencie 100 tysięcy rubli za wyjątkową gorliwość w opiece nad jego synem i nad nim samym, a Nikołajowi i Sergiejowi jako „moim uczniom, bliskich mojemu sercu” po 250 tysięcy rubli. Zgodnie z jego wolą, pieniądze te miały do nich trafić dopiero po ukończeniu przez nich 25 lat, a do tego czasu odsetki od tego kapitału należało wykorzystać na ich utrzymanie i edukację. Według ostatniej woli hrabiego, mieli żyć i dorastać razem z jego prawowitym synem Dymitrem Nikołajewiczem. Również Elena mogła zostać w domu hrabiego z dziećmi i “mieć stół, oświetlenie, ogrzewanie i służbę”, oczywiście nie na prawach pani domu. Razem z dziećmi Elena mieszkała do 1814 r. na parterze Fontannego Domu, tam gdzie była biblioteka [1].
W 1807 r. Szeremietiew wykorzystując swoje pieniądze i wpływy, za pośrednictwem włoskiego architekta D. Quarenghi, uzyskał dla chłopców od Cesarza Austrii Franciszka I herb i godność baronów Istrow (von Istroff). Nazwisko to prawdopodobnie wiązało się z posiadłością Metrow hrabiego Szeremietiewa nad rzeką Istrą. W literaturze bracia funkcjonują również pod nazwiskiem „von Metrow”.
Kopie listów z 1807 r. dotyczących Kazakowej i jej nieślubnych dzieci, a także opis herbu baronów Metrow, znajdują się w dokumentach Fundacji Szeremietiewa w Rosyjskim Państwowym Archiwum Historycznym.
Hrabia Nikołaj Szeremietiew zmarł 14 stycznia 1809 r. i został pochowany w klasztorze Aleksandra Newskiego w Szeremietiewie obok Praskowii Iwanownej, ukochanej żony-chłopki. W liście pożegnalnym do syna podsumował swoje działania i wartości, którym był wierny przez całe życie:
„Mój smak i namiętność do rzadkich rzeczy były formą próżności, tak jak moje pragnienie oczarowywania lub zadziwiania ludzi rzeczami, których nigdy nie widzieli lub nie słyszeli… Zrozumiałem, że piękno takiego dzieła może dawać tylko krótkotrwałe zadowolenie i znika natychmiast w oczach moich współczesnych. Nie zostawia w duszy najmniejszego śladu. Po cóż więc cała ta wspaniałość?”
Wiosną 1809 r. Elena otrzymała pieniądze zapisane jej przez Szeremietiewa. W lipcu 1814 r. zwróciła się do powierników z listem, w którym oznajmiła zamiar wyjścia za mąż za radcę tytularnego Wasilija W. Pogodina (1782-1863), co miało się przyczynić do „wychowania, edukacji i ochrony moich dzieci”. Podobno żyła ze swoimi dziećmi i mężem w wynajętym mieszkaniu.
Po osiągnięciu wieku 25 lat, bracia Istrow otrzymali, zgodnie z życzeniem ich ojca, zgromadzony kapitał, który jednak szybko roztrwonili. W dokumentach zachowały się liczne listy Istrowów do hrabiego Dymitra Nikołajewicza z prośbą o pomoc finansową.
Baron Siergiej Istrow dołączył do służby cywilnej, gdzie dosłużył się rangi asesora kolegialnego. Był żonaty z Lidią O. Rebinder, zmarł w wieku 46 lat. Natomiast baron Aleksander zaciągnął się do armii w randze chorążego w 6. Konnej Baterii, z której w 1835 r. został wydalony, osiągnąwszy rangę porucznika. Więcej o nim nie wiadomo.
W ocenie historyków życie rodziny Istrowów, mimo pomocy hrabiego udzielonej im na starcie, nie potoczyło się najlepiej. Rodzina Istrowów rozproszyła się, nie odgrywając żadnych ważnych ról w historii rodu Szeremietiewów. W genealogii Szeremietiewów są nazywani „Szeremietiewami z lewej ręki” (ros. Шереметевы с левой руки).
[1] Ponad sto lat później w czasie rewolucyjnego terroru Fontanny Dom podzielono na małe mieszkania komunalne. W jednym z nich mieszkała Anna Achmatowa (dzisiaj jest tam muzeum jej twórczości). Zafascynowana historią Praskowii Żemczugowej, poświęciła jej kilka wierszy.
